Hoera voor de aandacht voor leefstijl!

Leefstijl is hot.

Dat blijkt uit de pakkende oneliners die ons via de (social) media bereiken, zoals “van pillen naar paprika’s”, “zitten is het nieuwe roken” en “broccoli in de spreekkamer”.

Het blijkt uit de toenemende belangstelling bij artsen binnen de eerste en tweede lijn, met vurige pleidooien voor aandacht voor dit onderwerp bij de huisarts of de praktijkondersteuner voor de laag-risico populatie en pleidooien voor een superspecialisatie leefstijlgeneeskunde voor basisartsen met de hoogrisico patiënten als doelgroep. Op 5 april dit jaar zal de eerste leefstijlarts ooit worden verkozen uit tien genomineerde artsen en een veelvoud daarvan aan kandidaten die leefstijl hoog in het vaandel hebben staan.

Het blijkt ook uit de belangstelling die leefstijl heeft gewekt bij de zorgverzekeraars die inzien dat er winst te behalen valt en de ‘gecombineerde leefstijlinterventie’ hebben opgenomen in hun vergoedingenpakket (overigens wel tegen een bedenkelijk tarief voor de zorgverleners en met strikte indicaties, maar dat terzijde).

Nog veel te ontdekken

Ondanks de toenemende belangstelling en populariteit valt er nog veel te ontdekken en is de weg van de leefstijlgeneeskunde nog lang niet een gelopen race. Steeds meer zorgvragers en zorgverleners erkennen het belang van een gezonde leefstijl, maar gedragsveranderingen zijn vaak lastig te realiseren. We moeten hier kennelijk ook niet al te voortvarend in zijn, gezien de meest recente actie van de Antirooklobby om twee, in hoog aanzien staande, longartsen te weren wegens te fanatiek en uitgesproken gedrag. En dat terwijl roken toch al jaren de nummer één is bij risicovol gedrag dat we graag zouden veranderen.

De adviezen uit de gecombineerde leefstijlinterventie richten zich in grote algemeenheid op de aandachtsgebieden voeding, bewegen en gedrag. Uitgangspunt hierbij is dat dit onze gezondheid zal verbeteren en de kosten van de zorg daarmee minder onder druk komen te staan. Voor ons als zorgvragers komt dit uiteraard ten goede aan ons welbevinden, we worden gelukkiger van een betere gezondheid. De veranderingen in leefstijl met een direct effect op onze gezondheid zijn redelijk makkelijk te realiseren. Preventief is dat een stuk lastiger en zal ons gedrag moeilijker te beïnvloeden zijn.

Voeding, bewegen en gedrag

Verandering van voedingspatroon is bewezen van invloed op diverse ziekten, zoals diabetes, hart- en vaatziekten en maag-darmproblemen. Obesitas is een toenemend probleem en momenteel heeft  meer dan de helft van de bevolking enige vorm van overgewicht. Veel mensen, zeker vrouwen, zijn ook wel bereid om daar aan te werken. Maar hoe? Je wordt overspoeld met allerlei diëten, ketogeen, Pioppi, Mediterraan, calorieën tellen in welke vorm dan ook, eiwitrijk, supplementen en shakes. Het is een ingewikkeld oerwoud aan adviezen geworden waarbij je door de bomen het bos niet meer ziet. Als je als leek al van goede wil bent, zie daar dan nog maar eens uit wijs te worden.

Bewegen is wat dat betreft een stuk eenvoudiger. Het maakt op zich niet zo heel veel uit wat je aan beweging doet, als je het maar doet. De norm van 10.000 stappen per dag is helder en met onze veelal zittende beroepen, zul je daar nog wel een extra inspanning voor moeten leveren. Een half uur wandelen per dag is daarbij al voldoende. Veel mensen zullen daarnaast ook wel een sport kunnen vinden waar ze plezier aan beleven. Dat hoeft dus echt niet persé een sportschool te zijn. Bewegen in de buitenlucht wordt overigens vaak als plezieriger ervaren en is ook bewezen beter voor ons.

Het derde aandachtsgebied is gedrag, waarmee dan meestal wordt bedoeld een balans vinden in spanning en ontspanning. Langdurige stress is niet goed voor ons. Langdurige hoge concentraties van stresshormonen als adrenaline en cortisol hebben allerlei schadelijke effecten in ons lichaam. Er komt steeds meer wetenschappelijk onderzoek naar en bewijs voor deze effecten en het belang van het voorkomen van stress wordt steeds groter naarmate er meer duidelijk wordt over deze effecten. Lange tijd is dit onderschat, tegenwoordig is bekend dat stress een grotere nadelige invloed heeft dan bijvoorbeeld roken of obesitas. Maar hoe voorkom je stress in onze moderne prestatiegerichte maatschappij met alle eisen die daar aan ons worden gesteld maar zeker ook de eisen die wij aan onszelf stellen?

De drie aandachtsgebieden kunnen bovendien niet los van elkaar worden gezien. Zo kunnen we bijvoorbeeld obesitas krijgen van de combinatie van een ongezond voedingspatroon, te weinig bewegen en stress. Ook bepaalde toevoegingen aan ons voedsel kunnen lichamelijk stress of juist een gebrek aan energie veroorzaken. Het volstaat dus niet om slechts één gebied aan te pakken.

Kortom, het veranderen van onze leefstijl is niet eenvoudig. Het ontbreekt vaak aan expliciete kennis over wat we dan precies moeten veranderen en ook over de effecten die we daarvan mogen verwachten. Daar komt bij dat het een bekend gegeven is dat het moeilijker is om bestaande ‘slechte’ gewoonten af te leren dan nieuwe ‘goede’ gewoonten aan te leren. Gelukkig is het niet onmogelijk, maar het vraagt dus wel om expertise.

Leefstijl en de IM-therapeut

Werk aan de winkel dus. Wat zou de IM-therapeut hierin kunnen betekenen?

Laten we even terug gaan naar de basis, naar wat IM nu eigenlijk is (lees ook Wat is Integrative Medicine? op deze site). Volgens de definitie is IM het beoefenen van een geneeskunde die het belang van de relatie tussen behandelaar en zorgvrager herbevestigt, die gericht is op de hele persoon, gevoed wordt door wetenschappelijk bewijs en gebruik maakt van alle geschikte therapeutische behandelingen, zorgprofessionals en disciplines om optimale gezondheid en genezing te bereiken. Er is sprake van een holistische benadering met een wisselwerking tussen lichaam en geest en er is aandacht voor fysieke, emotionele, mentale en spirituele aspecten. IM berust op vier pijlers :

1. Een gelijkwaardige relatie tussen zorgverlener en zorgvrager.  De zorgvrager staat als mens centraal en de zorgverlener heeft een coachende en adviserende rol.
2. Er is veel aandacht voor preventie, leefstijl en leefstijlinterventies
3. Er wordt gebruik gemaakt van alle interventies die evidence based veilig en effectief zijn om te komen tot de beste behandeling. Dit zijn dus ook complementaire en alternatieve interventies.
4. Er is aandacht voor de ‘helende’ omgeving waarbinnen de zorg gegeven wordt.

Volgens de definitie benut IM dus alle geschikte therapeutische interventies om optimale gezondheid te bereiken. Verandering in leefstijl is in feite ook een vorm van een dergelijke therapeutische interventie. Leefstijl en preventie nemen binnen IM een prominente plaats. Het is zelfs één van de pijlers waarop IM berust.

Hierbij moet nogmaals worden vermeld dat IM gebruik maakt van alle interventies, ook complementair en alternatief en de IM-therapeut, met als strikte eis dat deze evidence based zijn.

De IM-therapeut beschikt dus letterlijk per definitie over de benodigde kennis van leefstijl en leefstijlinterventies en ook over de kennis van hoe ons gedrag tot stand komt, op basis van uitkomsten van een toenemende hoeveelheid wetenschappelijk onderzoek, zowel naar de aandachtsgebieden van de leefstijlgeneeskunde als ook naar de totstandkoming van ons gedrag.

Als we weten hoe gedrag tot stand komt, geeft ons dat ook mogelijkheden om te kijken hoe we het kunnen veranderen.

Ons gedrag wordt bepaald door een scala aan factoren; fysiek, emotioneel, mentaal, spiritueel, sociaal, cultureel. Dit alles is van invloed op wie we zijn als mens en daarmee op ons gedrag. Om een verandering in ons gedrag teweeg te brengen is het dus van belang dat we uitgaan van een holistisch mensbeeld.

En uiteraard is er sprake van een wisselwerking tussen lichaam en geest bij leefstijl en leefstijlinterventies. Denk bijvoorbeeld maar aan hoe stress en emoties van invloed kunnen zijn op ons eetpatroon en onze nachtrust. Hoe we ons voelen is van invloed op ons gedrag en omgekeerd geldt ook dat ons gedrag van invloed is op hoe we ons voelen.

Ons gedrag is gelukkig te beïnvloeden, maar dat vraagt wel  om specifieke kennis. Kennis die de IM-therapeut heeft.

Gezondheid en geluk

Over het algemeen zijn mensen zelf ook bereid om hun gedrag te veranderen als ze daar gelukkiger van kunnen worden. Meestal vinden mensen het ook plezierig om daarbij een (deel van de) regie in handen te hebben. Een goede relatie met de zorgverlener is daarbij naar mijn mening altijd essentieel, anders zal men niet openstaan voor de adviezen van de zorgverlener.

Zorgvragers moeten zich begrepen en gesteund voelen door de therapeut, er moet duidelijk sprake zijn van ‘samen werken’.

Samen werken aan gezondheid en geluk, wie zal dat niet aanspreken?

Mijn eigen ideaal is het in ieder geval wel. Werken aan gezondheid en geluk, van mijzelf en van anderen. En hoewel voeding en beweging zeer interessant zijn, ben ik persoonlijk in de ban van het verschijnsel stress. Die eenheid tussen lichaam en geest waarover we steeds meer kennis krijgen, ik vind het zo fascinerend.

Over iets meer dan een jaar hoop ik een dubbel diploma in ontvangst te mogen nemen, als IM-therapeut en als leefstijlcoach. Ik ben er ontzettend blij mee dat deze combi is gemaakt, hoewel ik eigenlijk dus die ‘combi’ inhoudelijk niet zo zie, aangezien leefstijl een van de pijlers is van IM.

Toch ben ik er blij mee. En waarom?

Omdat leefstijl ‘hot’ is.

Het zou zomaar kunnen dat leefstijl het sleutelwoord vormt voor veranderingen in onze huidige zorg en dat maakt de brug naar de bredere visie van IM, met leefstijl en preventie als één van de pijlers, wellicht ook makkelijker. En hoe mooi zou dat kunnen zijn?

—

Karen van Wijngaarden
student STIBIG, 1^e jaar